تعریف حسابداری بهای تمام شده(صنعتی)
برای حسابداری بهای تمام شده (صنعتی) تعاریف بسیاری ارائه شده است که تعریف زیر از آن جمله است : «حسابداری بهای تمام شده به شاخه ای از حسابداری اطلاق می شود که وظیفه اش جمع آوری اطلاعات مربوط به عوامل هزینه ، محاسبة بهای تمام شده محصولات و خدمات ، همچنین ارائة روش های تقلیل بهای تمام شده تولیدات ، از طریق تجزیه و تحلیل گزارش ها و بررسی شیوه های تولید می باشد». به عبارت دیگر حسابداری صنعتی شامل حسابداری مدیریت و آن بخش از حسابداری مالی است که مربوط به هزینه یابی محصول می شود. هزینه یابی محصول ، اطلاعات مورد نیاز برای تهیه ترازنامه و صورت سود و زیان را در مورد قیمت تمام شده موجودی ها و قیمت تمام شده کالای فروش رفته فراهم می آورد. حسابداری مدیریت شامل جمع آوری ، طبقه بندی ، تلخیص ، تجزیه و تحلیل و گزارش اطلاعاتی می باشد که مدیریت را در برنامه ریزی ، کنترل و ارزیابی شرکت یاری می کند.
اهمیت حسابداری بهای تمام شده
حسابداری بهای تمام شده با ابزار حسابداری ، مدیریت را برای برنامه ریزی ، کنترل و ارزیابی نتایج عملیات ، مجهز نموده و به عنوان بازوی مدیریت ، در برنامه ریزی و کنترل فعالیت ها تلقی می شود. این شاخه از حسابداری ، مدیریت را در برآورد و جمع آوری اطلاعات مربوط به هزینة مواد ، هزینة حقوق و دستمزد و سایر هزینه های تولیدی یاری می نماید. جمع آوری اطلاعات مربوط به هزینه ها می تواند مدیران را در تصمیم گیری برای توسعة تأسیسات و ماشین آلات به منظور افزایش تولید و فروش از طرق مختلف مانند : خرید ، تعویض ، ساخت و یا اجاره تأسیسات و ماشین آلات جدید یاری نماید. به عنوان مثال ، مدیران یک کارخانه مصمم به افزایش میزان تولید می باشند. ماشین آلات مورد نیاز برای افزایش تولید را می توان به یکی از طرق زیر تهیه نمود:
- خرید ماشین آلات جدید
- اجارة ماشین آلات مورد نیاز
- تعویض ماشین آلات موجود با ماشین آلات جدید
حسابداری بهای تمام شده ، هزینه های به کار گیری هر یک از شیوه های فوق و بهای تمام شدة محصول ساخته شده در هر شیوه را برآورد می نماید و مدیریت ، با توجه به امکانات و محدودیت های مؤسسه و با در نظر گرفتن برآوردهای انجام شده ، بهترین و با صرفه ترین را ممکن را انتخاب و اجرا خواهد نمود. مدیران با استفاده از اطلاعات ارائه شده به وسیله حسابداری بهای تمام شده ، مراکزی از کارخانه را که کارآیی کمتری دارند و یا وظایف خود را به درستی انجام نداده اند ، شناسایی می نمایند. به طور کلی ، حسابداری بهای تمام شده این وظایف را به عهده دارد :
- یاری مدیران در ایجاد و اجرای برنامه ها
- برقراری روش ها و شیوه های اعمال کنترل ، به منظور کاهش معقول هزینه ها
- راهنمایی مدیریت در تصمیم گیری های نهایی به منظور انتخاب بهترین راه حل از راه حل های موجود
- ارزیابی موجودی ها به منظور هزینه یابی و قیمت گذاری آنها و کنترل مقداری موجودی ها
- پیش بینی هزینه های تولید برای یک دورة معین (بودجه بندی)
- جمع آوری ، تفکیک ، ثبت و تسهیم هزینه ها.
کاربرد حسابداری بهای تمام شده
استفاده از حسابداری بهای تمام شده و نتایج حاصل از آن ، تنها به مؤسسات تولیدی محدود نمی شود ؛ بلکه مؤسسات غیر تولیدی مانند : ادارات دولتی ، شرکت های بیمه ، بیمارستان ها ، دانشگاه ها ، مؤسسات حمل و نقل ، شرکت های هواپیمایی ، عمده فروشی ها ، خرده فروشی ها و… نیز می توانند از حسابداری بهای تمام شده برای محاسبة بهای تمام شدة خدمات ارائه شده و افزایش کارآیی فعالیت های خود ، استفاده کنند. به عنوان مثال ، شرکت های حمل و نقل با استفاده از حسابداری بهای تمام شده می توانند هزینة حمل و نقل یک تن بار و یا جابجایی یک مسافر را در طول یک کیلومتر محاسبه نمایند که اصطلاحاً به آن تن کیلومتر یا مسافر کیلومتر گفته می شود. همچنین مؤسسات آموزشی با استفاده از روش ها و شیوه های موجود در حسابداری بهای تمام شده ، قادر خواهند بود هزینة آموزش یک دانش آموز یا دانشجو را برای گذراندن یک واحد درسی در ساعت یا یک ترم تحصیلی محاسبه نمایند. مؤسسات خرده فروشی و عمده فروشی نیز می توانند با بهره گیری از حسابداری بهای تمام شده هزینه های سفارش یا فروش هر تن کالای خریداری شده یا فروش رفته را محاسبه نمایند. با توجه به مثال های ارائه شده می توان تا حد زیادی به کاربرد حسابداری بهای تمام شده در مؤسسات غیر تولیدی پی برد.
اصطلاحات متداول حسابداری بهای تمام شده
علوم و فنون مختلف ، هر یک دارای اصطلاحات خاصی هستند که به کار گیری صحیح آنها فراگیری را ساده تر خواهد نمود. حسابداری بهای تمام شده نیز دارای اصطلاحات گوناگونی است که هر یک بیانگر مفهوم خاصی هستند. در این قسمت بعضی از این اصطلاحات را به طور خلاصه تعریف می کنیم تا مطالب بعدی برای شما گویا تر باشد.
هزینه یابی
محاسبه بهای تمام شده کالای ساخته شده و موجودی کالای در جریان ساخت را هزینه یابی گویند.
کالای ساخته شده
به محصولاتی گفته می شود که جریان تولید را کاملاً طی کرده ، برای فروش آماده می باشند.
کالای در جریان ساخت
به محصولات یا موجودی هایی اطلاق می شود که ساخت آنها هنوز به اتمام نرسیده باشد.
عوامل بهای تمام شده
عوامل بهای تمام شده عبارت از هزینه هایی است که برای ساخت محصول به مصرف می رسند و شامل مواد اولیه ، دستمزد و سایر هزینه های تولید (سربار ساخت) می باشند.
تولید
عبارت از تغییر شکل و ماهیت مواد طی مراحل مختلف به کالاست. به طوری که پس از این تغییر شکل ، مواد خام به کالای ساخته شده تبدیل شود. به عنوان مثال تولید کارخانه ریسندگی ، انواع مختلف نخ می باشد که از تبدیل چند ماده اولیه نظیر : پنبه ، پشم ، پلی استر و نایلون به دست می آید. همچنین تولید کارخانه ذوب آهن ، محصولاتی از قبیل تیرآهن ، ورق ، نبشی و غیره می باشد. در این کارخانه سنگ آهن در کوره های مخصوص ذوب می شود و پس از طی مراحل مختلف به کالای یاد شده تبدیل می گردد.
